Avanturista koji je bio prvi Srbin u Americi

Kada je davne 1816. godine stupio sa broda “Delever” na američko tlo, dvadesetogodišnji Đorđe Šagić upisan je knjigu Imigracionog biroa kao prvi Srbin doseljenik u Sjedinjene Američke Države. 

Niko nije ni slutio da će ovaj nemirni mladić ostvariti ono što će vek kasnije biti proglašeno “Američkim snom”. Pod imenom Džordž Fišer, prošao je čitav put od siromašnog imigranta do osnivača masonske lože u Meksiku, teksaškog revolucionara i bogatog veleposednika. Bio je čovek sa osam imena, dvanaest jezika, dvadeset i tri zanimanja, učesnik četiri revolucije, američki pionir i avanturista, koga nijedna granica nije mogla da zaustavi u borbi za slobodu.

Trnovit put u obećanu zemlju

Priča o Đorđu Šagiću počine na Starom kontinentu 1795. godine. Rođen je u srpskoj porodici u mađarskom Sekešfehervaru, gradiću nama poznatom kao Stoni Beograd. U tim krajevima nekada je postojala jaka i razgranata srpska zajednica, koja je daleko od rodne grude pokušavala na sve načine da sačuva svoj identitet i kulturu. Tako i mladi Đorđe, po želji svojih roditelja, odlazi u Sremske Karlovce da se školuje za sveštenika.

Vatrena krv mu ipak nije dozvolila da bude samo posmatrač borbe svog naroda protiv Turaka, te se u poslednjim danima Prvog srpskog ustanka, 1813. godine, prebacuje preko Dunava u ustaničku Srbiju u nameri da se priključi Karađorđevim vojnicima. Zakasnio je. Umesto slobodne Srbije i njegove prestonice Beograda, zatekao je razrušeni grad koji je bio pretvoren u pijacu roblja.

Razočaran, vraća se u Mađarsku, ali umesto da se prihvati svešteničke mantije i prosveti mirnom životu paroha u nekom vojvođanskom mestu, Đorđe se okreće ka Pešti gde postaje Georgius Schagics. Međutim, ni peštansko društvo mladih srpskih revolucionara ga ne drži dugo i svoj put nastavlja put Nemačke. Lutajući Nemačkom, u potrazi za poslom i sledećim idealom za koji će se boriti, uzima ime Đorđe Ribar u spomen na alase sa kojima je drugovao tokom svojih lutanja.

Slučaj je hteo da tokom jednog od tih lutanja sazna priču o Novom svetu prepunom svakakvih čudesa i prilika za svakoga, te se 1815. Ukrcava na brod “Delever” i kreće preko okeana. Ono što nije znao jeste da je njegov status “otkupljenika” bio ništa drugo neko otmeni naziv za roba koji bi po prispeću na američko tlo bio prodat onome ko najviše ponudi. Jedini način da stekne slobodu bio je da besplatno služi gazdi narednih sedam godina. Iskoristivši oluju i nepažnju mornara, Đorđe i prijatelji koje je usput stekao, skočili su u čamac za spasavanje i zaveslali put slobode i Filadelfije. Stupivši na američko tlo, Đorđe još jednom menja ime i postaje Džordž Fišer, ime koje će nostiti skoro do kraja života.

Meksički doseljenik i teksaški revolucionar

Sreća je Đorđa pratila i pod novim imenom i na novom kontinentu. Spretan i pronicljiv počinje da se bavi trgovinom putujući od Filadelfije, preko Tenesija do Nju Orleansa i Port Gibsona. Spremao se i za ekspediciju na Zapad, ali mu se umesto sa Indijancima i Meksikancima, put ukrstio sa putem lepe i bogate ćerke vlasnika plantaže pamuka Elizabete Dejvis. Iako na putu da postane bogati veleposednik, Džordž nije mirovao. U slobodno vreme je sa prijateljima pisao i štampao pamflete u kojima je pozivao na priključivanje Grcima, Srbima i Bugarima u borbi protiv Otomanskog carstva. Pokušavao je i tastu da nametne svoje ideje, te predlagao oslobađanje crnih robova koje je Rojben Dejvis posedovao. To je i period kada po prvi put stupa u kontakt sa masonima i postaje član jedne od loža u Misisipiju.

Posle porodične tragedije, smrti prvorođene ćerke miljenice, i paljena farme od strane okolnih robovlasnika, Đorđe još jednom menja tok svog života. Napušta farmu, bogatstvo i porodicu i odlazi u Meksiko i Teksas. 

U Meksiku upoznaje budućeg oca države Teksas, Stivena Ostina i sa neskrivenim žarom pridružuje se njegovoj borbi za “oslobođenje” Teksasa od meksičke vlasti i pripajanje SAD. Plan je bio da se prevaga nad Meksikancima ostvari naseljavanjem američkih doseljenika. Upravo je Šagić, u to vreme poznat kao Horhe Fišer,  prihvatio obavezu da godišnje dovede 500 doseljeničkih porodica.

Bio je učesnik svih važnijih događaja u kojima su Kalifornija i Teksas tridesetih i četrdesetih godina 19. veka od meksičkih poseda postali delovi Sjedinjenih Američkih Država. Danas je ovaj period poznat kao Teksaška revolucija, Šagić se pored Ostina svrstava u red teksaških revolucionara. Jedno vreme je bio i carinik, ali je zbog preteranog poštenja vrlo brzo smenjen sa ovog položaja. Proglašen je i majorom meksičke vojske. Formira i masonsku ložu u Meksiku.

Zlatna groznica i panslavizam

Umoran od revolucija, posvećuje se ponovo trgovini, sreću privremeno nalazi sa novom suprugom, izvesnom M. S. Pejdž, a plantažu i imovinu  Misisipiju prepušta bivšoj supruzi Elizabeti i najstarijem sinu. Posle iznenadne smrti druge supruge, ponovo kreće na put. Podstaknut avanturizmom i “zlatnom groznicom” putuje u Jukatan i Kaliforniju. Tu četrdesetih godina 19. veka sreće i svoju treću suprugu, Meri Kerolajn Fleming. U tom periodu završio je i prava, te postao uvaženi advokat u sporovima oko vlasničkih prava i rešavanju zamršenih misterija zemljišnih knjiga najmađih američkih država.

Kada je započeo Američki građanski rat, vraća se u Misisipi kako bi ubedio sinove da ne idu rat. Prekasno. Najmlađi sin, Džordž II zarobljen je od strane Jenkija kao jedan od vojnika Konfederacije. Zahvaljujući svojim masonskim vezama, oslobađa sina insistirajući da ni on ni njegovi sinovi nisu bili za robovlasništvo. U pričama je zabeleženo da je čak dobio i poziv za pristupanje Kju Kluk Klanu, koji je sa užasom odbio. Do kraja života pratila ga je slika pijace roblja u prestonom Beogradu.

Posle rata vraća se u San Francisko, gde poslednje decenija života provodi sa suprugom, radeći kao sudija i baveći se trgovinom i nekretninama. Bavio se i humanitarnim radom pomažući kako američku sirotinju, tako i novooslobođene robove, srpsku i grčku siročad.

Iako daleko od domovine, Srbiju nikada nije zaboravio. U vatrenim govorima koje je držao za vreme Teksaške revolucije, prenosio je slobodarske ideje Karađorđa i Miloša. Održavao je i bliske odnose sa vodećim srpskim intelektualcima, iako se u Evropu nikada više nije vratio. Sam je govorio dvanaest svetskih jezika.

Radio je i na osnivanju pravoslavne episkopije u Americi sa sedištem u San Francisku, a njegovim zalaganjem su građene prve crkve. Pred kraj života proglašen je za počasnog konzula Grčke u SAD.

Umro je 1873. godine u San Francisku, gde je sahranjen pored četvrte supruge Kerolajn Fišer. Njemu u čast na dan sahrane bile su spuštene zastave na pola koplja, topovi sa Alkatraza su ispalili počasni plotun.