Zbog svog planinskog reljefa kojim dominira kontinentalna klima sa oštrim i dugim zimama, Srbija je idealno mesto za razvoj zimskih sportova. Pored Kopaonika, najpoznatijeg skijaškog centra, u Srbiji danas postoji oko 80 manjih ili većih skijališta.
Veliki ski centri u Srbiji
Krenimo od samog juga Srbije gde se nalazi najveći i najrazvijeniji ski centar u Srbiji, Kopaonik. Planina Kopaonik deo je Dinarskog masiva i proteže se dužinom od 75 kilometara u smeru severozapad-jugoistok. Na njenom najvišem delu nalazi se oblast Ravni Kopaonik na kojoj je izgrađen savremeni turistički centar, a u prethodnih nekoliko decenija počeo je razvoj drugog dela kompleksa pored sela Brzeće.
Skijašima i snouborderima je dostupno preko 40 uređenih ski staza, 26 ski-puteva i dva poligona za početnike, ukupne dužine 62 kilometara. Pored staza za alpsko i nordijsko skijanje, postoji i snow park za snoubordere, kao i staza za noćno skijanje Malo jezero. Među najpoznatije staze spadaju Pančićev vrh, Karaman A i B, Mali Karaman, Sunčana dolina, Duboka, Malo jezero, Krst, Krčmar, Kneževske bare, Marine bare. Na većini ovih staza postoji veštačko osneživanje, koje u slučaju nedovoljnih padavina omogućava stalni rad skijališta tokom zimske sezone od novembra do aprila. Prva žičara podignuta je 1964. godine, a danas je posetiocima na raspolaganju 25 žičara, ski liftova i pokretnih traka.
Predah od skijanja, snoubordinga ili sankanja možete pronaći u brojnim kafićima i restoranima koji nude širok izbor tradicionalnih i modernijih specijaliteta, ali obratite pažnju da su cene u njima često iznad proseka. U prethodnih par godina na Kopaoniku je značajno proširen smeštajni kapacitet, mada je i dalje teško pronaći slobodan smeštaj u nekom od hotela, vila, apartmana i tradicionalnih domaćinstava bez prethodne rezervacije.
Otvoren za turiste tokom čitave godine, Kopaonik pruža zanimaciju čak i za one koji nisu ljubitelji belih staza. Posle proglašenja Kopaonika za Nacionalni park 1981. godine pristupilo se se uređenju pešačkih staza, ali i drugih letnjih sadržaja kao što su letnje skijanje, bob na šinama, panoramsko razgledanje žičarom, krstarenje Ibrom, biciklističkih staza, i drugo.
Foto: M. V. - Kopaonik
Nešto južnije od Kopaonika nalazi se Ski centar Brezovica, smešten na severozapadnoj strani planine Šare u opštini Štrpce. Smešten na 2500 metara nadmorske visine, Ski centar Brezovica omogućava skijanje od novembra do maja. Ukupna dužina međusobno povezanih staza je 16 kilometara, a opslužuje ih 11 žičara i ski liftova. Iako su do 1999. godine na ovoj planini održana dva evropska prvenstva, devet državnih, kao i godišnje trke koje su se nalazile u kalendaru Međunarodne skijaške federacije, u prethodnih dve decenije se skijalištu posvećuje jako malo pažnje, te su neke od staza neprohodne, a žičare i ski liftovi van upotrebe.
Ipak, situacija je daleko bolja na Staroj planini na kojoj je u istom periodu počeo ubrzani razvoj kapaciteta za zimske sportove. Skijalište na Staroj planini nalazi se u okolini Knjaževca, u blizni vrha Babin zub po kome ski centar i nosi ime. Ovo je ujedno i najmlađi ski centar u Srbiji koji još uvek nije potpuno komercijalizovan i nudi priliku za odmor onima koji žele da iskuse prirodu bez preteranih dodatnih sadržaja. Ovo ipak ne znači da je u pitanju neuređeno skijalište, šta više ovde je 2012. godine otvorena prva gondola sa osam sedišta koja povezuje Jabučko ravnište i vrh Rudine. Pored gondole tu su još 4 žičare i ski liftovi, kao i baby ski lift.
Povezani sistem staza obuhvata staze Konjarnik, Jabučko ravnište, Sunčana dolina i Markova dolina ukupne dužine 12 kilometara, od kojih je na većini dostupno i veštačko osneživanje, dok je na stazi Markova dolina moguće i noćno skijanje. Ove dobro uređene i održavane staze pogodne su za sve kategorije skijaša, pri čemu treba voditi računa da su staze Konjarnik i Sunčana namenjene iskusnijim skijašima jer su izuzetno strme, dok je Markova dolina namenjena za one manje iskusne i decu. Kao i drugi ski centri u Srbiji, i Babin zub je otvoren za posetioce tokom čitave godine, ali sa nešto izmenjenom ponudom preko leta. Na planini se nalazi i staza Planinarski dom u okviru Sportskog centra Pirot, na 1000 metara nadmorske visine.
Planina za koju mnogi kažu dan "najlepše miriše" Tara, smeštena je na suprotnom kraju Srbije na granici sa Bosnom i Hercegovinom. Blage padine ove planine posebno su popularne za one koji se bave rekreativnom planinarstvom, a u tu svrhu je uređeno čitav sistem planinarskih staza dužine 120 kilometara. Ipak, kada padne sneg, Tara postaje i skijaški centar sa nekoliko manjih ski staza koje se uglavom nalaze u blizini velikih hotela. Tako se u blizini hotela "Omorika" nalazi staza sa mini ski liftom dužine 300 metara, namenjena početnicima i deci. Pored hotela "Beli bor" nalaze dve ski staze, jedna jedna blaga od 400 metara i jedna nešto strmija dužine 600m, ali obe namenjene rekreativnim skijašima. Na stazama se nalaze i dva ski lifta još iz vremena izgradnje hotela i pripadajuće staze.
Ski staze kluba "Sunčana padina" nalazi se pored sela Šljivovica, dok se još jedno skijalište nalazi u blizini dečijeg odmarališta u Mitrovcu na Tari. Najnovija i najuređenija staza Nagramak nalazi se u selu Sekulici, dužine je 860 metara, poseduje ski lift i uređena je i za noćno skijanje. Na samoj granici Tare i Zlatibora nalazi se i skijalište Iver na Mokroj gori, do koje je organizovan prevoz sa Mećavika. Ovo skijalište nudi četiri staze, od kojih su dve opremljene sistemom veštačkog osneživanja. Dužina staza je između 900 i 1100 metara i povezane su jedom žičarom.
Foto: Wikipedia / Dragan Cvetković - Ski staza Beli Bor
U nastavku Tare nalazi se i sigurno najposećenija planina u Srbiji, Zlatibor. Ovaj turistički centar iznad Užica i Čajetino posebno je poznat po vrlo razvijenom etno-turizmu, te zbog odličnih klimatskih uslova i 200 sunčanih dana godišnje predstvlja jedno od omiljenih mesta za odmor u Srbiji. U okviru Ski centra Zlatibor nalaze se tri skijališta, od kojih je najveće Tornik, udaljen 9 kilometara od turističkog naselja. Na Torniku se nalaze četiri staze: Čigota, Tornik, Ribnica i Zmajevac i jedan ski put dužine 600metara. Staze su opremljenje topovima za sneg, žičarom i ski liftovima.
Za decu i početnike predviđeno je skijalište Obudojevica koje se nalazi u samom turističkom naselju pored hotela Palisad. Ovo skijalište je najpoznatije kao škola skijanja, poseduje stazu dužine 250 metara na kojoj se nalazi nekoli mini liftova. Na Zaltiboru se nalazi i namenska staza za nordijsko skijanje, Tić polje, registrovana za smučarsko trčanje i biatlon.
Na obližnjem Zlataru nalaze se tri ski staze. Pored same Nove Varoši, otvorena je ski staza Briježđa, dužine 1100 metara i visinske razlike 210 metara, sa žičarom četvorosedom. U blizini hotela Panorama nalazi se staza dužine 800 metara sa ski liftom, a pored hotela Centar je ski staza namenjena za decu.
Foto: Wikipedia / Maja Stosic - Vodice, Zlatibor
Priča o skijalištima u Srbiji ne može da prođe bez spomene planine Goč. U zavisnosti s koje strane dolazite na Goč, susrešćete se i sa raznim skijalištima na ovoj planini. Tako da, ako krenete iz Vrnjačke banje najbliže vam je skijalište pored hotela Beli izvor, koje tokom zime nudi dve staze dužine 520 metara i širine po 60 metara. Do njih vodi ski lift, kao i bebi ski lift na konop.
Pored ovog skijališta, u blizini Kraljeva nalazi se skijalište Dobre vode Smučarskog kluba Goč. U okviru ovog skijališta nalaze se dve manje staze pogodne za početnike i decu, zatim velika staza namenjena za takmičenja u dužini od 1400 metara, pet staza za nordijsko skijanje, kao i tridesetmetarska skakaonica. Sve staze za alpsko skijanje opremljene su ski liftovima, a dve manje i osvetljene za noćno skijanje.
Turističko naselje Divčibare na planini Maljen poznato je kao prava vazdušnja banja. Ipak, i tokom zime nudi bogatu sportsku ponudu. Za one iskusnije skijaše predviđena je ski staza Crni vrh, otvorena 2008. godine na kojoj se nalazi dvosedna žičara preneta sa Kopaonika. Staza je duga 850 metara, visinske razlike 180 metara i poseduje sve prateće sadržaje - parking, rental ski opreme, kafić i slično.
Skijašima je dostupna i ski staza Centar pored odmarališta Crni vrh, dužine je 600 metara i poseduje ski lift. Jedna od posebnih karakteristika ove staze je otvoreni pogled koji se za vreme sunčanih i vedrih dana pruža sve do Kopaonika. Za decu i početnike namenjene su četiri male staze koje se nalaze u blizini hotela Maljen, odmarališta Zmaj i Stevan Filipović, te konačista Heba.
Manje poznata skijališta u Srbiji
Pored ovih velikih i dobro razvijenih ski centara, u Srbiji postoje i brojna manja skijališta. Posebnu pažnju privlači skijalište Crni vrh pored Bora, koja je osnovano 1952. godine. Očekivalo se da će izgradnja hotela Hajat u ovom ski centru pokrenuti turizam, ali je iz nepoznatih razloga gradnja, a samim tim razvoj skijališta naprasno stala. Tek nekoliko decenija kasnije, 2009. godine, zalaganjem grupe entuzijasta obnovljeni su staza i ski lift, a godinu dana kasnije sa Kopaonika je prenesena i dvosedna žičara. Staza na Crnom vrhu duga je 903 metra i visinske razlike 143 metra.
Skijalište Kraljevica nalazi se u samom centru Kraljeva, u okviru istoimene spomen-šume. Dužine 650 metara, staza je puštena u pogon 2007. godine, a opremljena je topovima za veštački sneg.
Dok se počeci skijanja u Beogradu vezuju za Avalu, danas u Beogradu postoji samo skijalište na Košutnjaku, koje i samo ima tradiciju dugo 200 godina. Pored uživanja u skijanju, ova kratka staza popularna je i među onima koji nisu skijaši jer nudi prelepi pogled na Beograd i Srem.
Manja skijališta i ski centri centri nalaze se i na Suvoj Planini na prevoju Bojanine Vode, na Besnoj kobili kod Vranja, te u blizini Sijenice (Žari, Pašino brdo, te zatvorene Borovi i Radišića brdo).
Planina Golija smatra se područjem neiskorišćenih potencijala, iako se na njoj nalaze čak tri skijališta. Skijalište Golijska reka pored Ivanjice poseduje stazu dužine 2300 metara, u skijalištu Odvraćenica se nalazi sedam staza sa pet ski liftova, dok se skijalište Dajići nalazi na 30 kilometara od Ivanjice i pod upravom je Ski kluba Golija.
Bilo nekada, sada se pripoveda
Među skijalištima koja su iz ovih ili onih razloga van funkcije, treba napomenuti Ski centar Rajkovo kod Majdanpeka, izgrađeno osamdesetih godina sa dve staze. Poslednjih godina postojalo je nekoliko pokušaja ponovnog osposobljava skijališta, sa više ili manje uspeha.
Tu je i već spomenuta Avala kod Beograda, gde su održana prva smučarska takmičenja u Srbiji. Ne treba zaboraviti ni Frušku goru, na kojoj je jedno vreme postojao mini ski-lift, koji je danas potpuno zaboravljen.
Ovo je samo kratka, i sigurno ne konačna, priča o skijalištima u Srbiji. U proteklih par godina pokrenuto je više inicijativa za obnovu postojećih staza, kao i za izgradnju novih ski centara.
Da li će Srbija pored sportova sa loptom postati i velesila u svetu ski sportova, ostaje nam da vidimo.
*Naslovna fotografija M. V.
VILA BOROVA I AGENCIJA MIROS
