Biće potrebno da trepnete nekoliko puta kada po prvi put ugledate ovaj prizor. Kontrast bogate zelene šume i tirkizno plave vode koja izvire iz drevnog kramena, čine Krupajsko vrelo pravom čarolijom koju ste možda videli samo u putopisima ili fantastičnim filmovima. Ipak, ovo čudo prirodne ne nalazi se ni na bajkovitom Novom Zelandu, ni smaragdnoj Irskoj, već u samom srcu Homolja.
Sve tajne Krupajskog vrela
Krupajsko vrelo predstavlja izvor istoimene, Krupajske reke, koja izvire u zapadnom podnožju reke Beljanice. Nalazi se na oko 35 kilometara od Žagubice, ušuškano između sela Milanovac i Krupaja.
Po svom poreklu je kraškog porekla, nastalo tokom miliona godina prirodne erozije tla. Iz dubina pećine izvire gotovo ledena voda čija se temperatura kreće između 9 i 11 stepeni, u zavisnosti od doba godine i protoka vode. Upravo zbog svog porekla, ni protočnost izvora nije ista tokom cele godine.
Zanimljivo je i da je današni izvor vrela, neobično tirkizno plave nijanse, zadužen čovek. Naime, današnji bazen koji se dužinom od oko 40 metara prostire od ulaza u pećinu, nastao je izgradnjom brane sredinom prošlog veka. Prvobitna namena bila usmeravanje vode ka monovlačari za sukno, da bi kasnije bila sagađena manja hidrocentrala i mlin. Ova prvobitna brana bila je napravljena od drveta, zbog čeka je ubrzo i stradala pod naletima vode. Današnja betonska dovela je i do toga da se nivo vode podigne i donekle zakloni prvobitni ulaz u pećinu.
Upravo je pećina još jedna enigma ovog mesta. Naime, niko ne zna odakle se napaja izvor Krupajskog vrela, odnosno voda ne dolazi ni iz jednog poznatog potoka. Naime, još u zapisima iz tridesetih godina spominje se da je prema narodnom predanju Kupajska reka imala dva izvora. Topli izvor se nalazio u ovoj pećini, u kojoj je pre izgradnje brane postojalo neobično plavo jezerce, koje je lokalnim stanovnicima zbog prijatne temperature lužilo za kupanje tokom letnjih meseci, dok se hladni izvor nalazio u mestu Rečka u kome postoji potok koji teče dužinom od kilometar, a zatim ponire i izvire nadomak Krupaje.
Kako bi se razrešila ove enigma, krajem devedesetih oragnizovana je prva ronilačko-speleološka ekspedicija koja je utvrdila da se u pećini nalazi sifon dubine 70 metara, iz koga izvire voda vrela. Drugim istraživanjima dubina je procenjena na čak 123 metra. Do novih istraživanja, izvorište Krupajske reke će i dalje ostati dobro čuvana tajna Homolja
Šta sve videti u okolini Krupajskog vrela
Krupajsko vrelo nije jedina zanimljivost ovog kraja. Pored samog mlina izvedena je česma sa pet krakova iz koje ističe termalna voda sa vrela. U neposrednoj blizini nalazi se još jedan termalni izvor koji čini malu fontanu.
Na putu ka Krupajskom vrelu prolazite i pored dva manastira – Manasije i Ravanice. Manastir Ravanica nalazi se u podnožju Kučajskih planina, nedaleko od Ćuprije. Zadužbina je kneza Lazara, čije se mošti danas nalaze položene u njoj.
Manastir Manasija zadužbina je Lazarovg naslednika, despota Stefana Lazarevića, jednog od najumnijih i najprosvećenijih vladara srednjovekovne Srbije. Despot Stefan, i sam pesnik i pisac, u manastiru je pomogao i osnivanje čuvene Resavske prepisivačke škole. U njoj su se okupljali monasi pisci, prevodioci, književnici zbog čega je manastir pored duhovne uloge, bio simbol prosvećenosti i očuvanja srpske kulture i pismenosti. Ovde možete naći još jednu misteriju. Naime, do danas nije utvrđeno da li se mošti despota Stefana nalaze u Manasiji ili njegovoj drugoj zadužbini – manastiru Koporan.
A kad smo već kod reke Resave, tu je i nadaleko čuvena Resavska pećina. Stara preko 80 miliona godina, danas je sa preko 800 metara uređenih staza prava turistička atrakcija. Pre polaska u obilazak, pripremite toplu odeću, pošto je u pećini tokom čitave godina temperatura samo +7 stepeni.
Za one kojima prirodne lepote Krupajskog vrela i Resavske pećine nisu dovoljne, tu je i vodopad Veliki Buk. Ovo je još jedan o kraških izvora planine Beljanice, samo što se za razliku od vrela, na ovom mestu voda stropoštava 20 metara u jezero Zelenika. Kao i Krupajsko vrelo, i Veliki buk i spomen kompleks Lisina je zakonom zaštićeno prirodno dobro.
Za sam kraj obilaska, tu je i neki od etno restorana u kojima se služe specijaliteti ovog kraja – čuveni homoljski sir, homoljsko jagnje, kačamak i planinska pastrmka.
Naslovna fotografija: ZoranCvetkovic
VILA BOROVA I AGENCIJA MIROS
