Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu (SNP) je jedan od najprestižnijih kulturnih institucija u Srbiji. Sa dugom istorijom i tradicijom, pozorište je postalo nezaobilazni deo kulturnog života ne samo Novog Sada, već i cele Vojvodine.
Nastanak SNP-a
Srpsko narodno pozorište osnovano je 1861. godine u Novom Sadu, kao prvo profesionalno pozorište u Srbiji. Ideja o osnivanju pozorišta kojim bi se afirmisao srpski jezik i kultura, potekla je od grupe srpskih intelektualaca, među kojima su se izdvojili Svetozar Miletić, Jovan Đorđević, Mita Popović i Josif Marinković. Osnivačka skupština održana je 28. jula 1861. godine, a prve izvedene predstave bile su “Prijatelji” Lazara Lazarevića i “Muški metod i ženska majtorija” Lajoša Kevera.
Nastanak SNP-a bio je deo šireg kulturnog pokreta srpske zajednice u Vojvodini, koji je težio da ojača srpski kulturni identitet i promoviše srpsku kulturu u regionu. Tokom 19. veka, Srbi u Vojvodini su se suočavali sa kulturnom asimilacijom u okvirima Austrougarske monarhije, koja je podržavala nemačku i mađarsku kulturu, dok je srpska kultura bila marginalizovana. Zbog toga je SNP imalo važnu ulogu u očuvanju srpske kulture i tradicije.
Tokom prvih godina svog postojanja, SNP je nastupao kao putujuća družina koja je obišla skoro sva mesta u Vojvodini. U Novom Sadu je, u nedostatku odgovarajućeg prostora, nastupalo u dvoranama kafana, koje su tada i zaista bile prave kulturne institucije. Iz tog vremena postoje zapisi da su se predstave odigravale u kafani “Kod sunca”, “Kod kraljice Jelisavete”, zatim u zgradi na Trifkovićevom trgu, da bi tek 1895. dobile svoj prvi dom. U pitanju je zgrada Dunđersovog pozorišta, namenski sazidana na zahtev veleposlednika Lazara Dunđerskog, a koja se nalazila na mestu današnjeg Hotela “Vojvodina”.
Kulturni biser Srbije
U periodu od 1890. do 1918. godine, SNP je bio jedan od najznačajnijih kulturnih centara u Austrougarskoj, u kojoj se Novi Sad nalazio. Pozorište je tada postalo poznato i van granica zemlje, a na njegovoj sceni su nastupali i mnogi poznati glumci iz regiona.
Tokom Prvog svetskog rata, SNP je privremeno zatvoreno, ali je ponovo otvoreno nakon završetka rata. Prva predstava odigrana u novoj državi, bila je simboličnog naziva “Hej, Sloveni”, delo Riste Odavića. Ovaj period je značajan i po tome što je odlukom većine članova, 1919. godine pozorište došlo pod zaštitu države i od tada ponelo naziv Novosadsko srpsko narodno pozorište. Već naredne je dobilo i svoju Operu. Zapravo, ovo će biti jedan od dva pokušaja osnivanja opere, pošto će posle brojnih problema koje je pozorište imalo, među kojima se izdvaja gubitak zgrade usled požara, prvobitni anasabl biti raspušten. Drugi pokušaj vezuje se za 1947. godinu.
Uprkos svemu, periodu između dva rata, SNP je nastavio da razvija srpsku pozorišnu scenu i da promoviše srpsku kulturu. Tokom Drugog svetskog rata, pozorište je ponovo bilo privremeno zatvoreno.
Nakon rata, SNP je ponovo postalo važan kulturni centar u Srbiji i regionu. Pored obnovljene Opere, dobija i svoj Balet i to 1950. godine, kao i sredju pozorišnu školu sa dva odseka, te Dramski studio SNP. Pozorište je razvilo saradnju sa drugim kulturnim institucijama, organizovalo brojne predstave i manifestacije, a na njegovoj sceni su se pojavljivali i poznati glumci iz zemlje i inostranstva.
Foto:Dennis Jarvis
VILA BOROVA I AGENCIJA MIROS
