Svi gradovi koji su bili prestonica Srbije

Koliko prestonica je Srbija imala? Šta bi ste odgovorili na ovo pitanje - više ili manje od 10?

Da li možda znate kako se zvala prva srpska prestonica i gde se nalazila?

Srpska istorija ispunjena je burnim događajima, a vetrovi vremena pomeštali su glavni grad sa mesta na mesto vekovima. 

Srednjovekovne prestonice Srbije

Kao prvu srpsku prestonicu istorija pamti Destinik ili Dostinik, grad u Raškoj povrh brda Klik, negde na potezu između Prijpolja i Sjenice. Ovo mesto bilo je glavni grad u drugoj polovini 10. veka kada su vladali arhonti - romejski carevi iz Konstatinopolja.

Dostinik se kao srpska prestonica pominje u spisu "O upravljanju imperijom" koji je sastavio Konstantin Porfirogenit, vizantijski car.

Zapravo, Dostinik se smatra najstarijim srpskim gradom, a otkriven je osamdesetih godina. Danas, ovaj grad koji je ponosno stajao oko dva veka pre Nemanjića, nije na meti istraživača i čeka ljubomorno čuvajući svoje tajne.

Ipak, ono što se zna jeste da je Dostinik započeo kao rimsko vojno utvrđenje, a da je napušten u 10. veku nakon invazije Bugara.

Tokom naredna dva veka prestonica Srbije biva premeštena na obalu Jadrana. Isprva glavni grad bio je Kotor, zatim Ston na Pelješcu, da bi se na kraju preselila u Skadar.

Nakon uzdizanja dinastije Nemanjića srpska prestonica postaje Ras, ranije istočna granica Dostinika. Ipak, veliki župan Stefan Nemanja izvesno vreme je vladao i iz Niša kao prestonice (1183—1191), gde se sreo sa Fridrihom Barbarosom u vreme Trećeg krstaškog pohoda.

Grafika: Wikipedia / Kolekcija Britanskog muzeja - Grafika iz knjige Džordžine Mekenzi i Pauline Ibri, "Putovanje po slovneskim zemljama Turske u Evropi", koja prikazuje carski grad Dušana Silnog na brdu iznad Prizrena 

Iako je Ras tada bio centar države, njegov tačan položaj nije poznat danas. Ono što se zna jeste da se nalzio u blizini današnjeg Novog Pazara, kao i to da je spaljen 1242. godine u najezdi Tatara.

U narednim godinama Raška država se širi ka jugoistoku. U ovim okolnostima prestonica je često menjana i to je postajalo ono mesto u kome se vladar zatekao tokom pohoda. Tako su titulu prestonice na kratko poneli Nerodimlje, Pauna, Svrčin i Štimlje, kao i Prizren i Skoplje.

Pod kraljem Dragutinom glavni grad postaje Beograd, od 1284. do 1316. godine. Ipak, ovde valja znati da je Dragutinovo kraljevstvo nazivano sremskom kraljevinom, dok je Kraljevina Srbija termin koji se vezuje za njegovog brata Milutina koji je za svoju prestonicu izabrao Skoplje.

U ovom gradu je i Dušan Silni krunisan za cara Srba i Grka 1346. godine, dok je 1349. doneo svoj zakonik.

Dušan je kao prestonicu koristio i Prizren koji je nazivan carskom prestonicom i u epskoj poeziji prozvan srpskim Carigradom, ali i Ser u kome se nalazio carski dvorac i gde je Dušan dopunio svoj Zakonik 1354. godine.

Na dalje istorija beleži da je Prilep bio prestonica kraljeva Vukašina i Marka Mrnjavčevića od 1366. - 1395. godine, a po dolasku Lazara Hrebeljanovića na čelo države prestonica se seli u Kruševac. Ovaj grad je odabran zbog svog strateškog položaja, a knez Lazar ga je nazivao "u slavnome gradu gospodstva mi Kruševcu".

Foto: Wikipedia / Sunirse - Spomenik knezu Lazaru u Kruševcu

Kruševac je tada bio snažno središte trgovine, a njegovim ulicama koračali su i trgovci i političari. Međutim, 1405. kada Turci nadiru kroz Srbiju, despot Stefan, Lazarev sin, primoran je da prestonicu preseli za Beograd koji je obnavljao prethodne tri godine.

Pod despotom Stefanom Lazarevićem Beograd je teritorijalno, ekonomski i kulturno naglo rastao, paralelno povećavajući i broj stanovnika.

Poslednja srpska prestonica pre nego što će Turci osvojiti čitavu zemlju beše Smederevo. Grad je, u periodu od 1428. do 1430. godine, podigao despot Đurađ Branković i u njega se premestio posle smrti Stefana Lazarevića, kada su Beograd preuzeli Ugari. Lokacija je odabrana kao najudaljenije mesto od Turaka, opasano Dunavom i Jezavom sa dve strane, dok je sa treće prokopan odbrambeni kanal.

Iako dobro utvrđen, grad Smederevo ipak nije odoleo snažnim naletima Turaka.

Foto: Wikipedia / Струјајое - Trg Topolivnica u Kragujevcu 

Novovekovne prestonice Srbije 

Od početka Prvog srpskog ustanka prestonica je bila Topola, grad koji je osnovao Karađorđe Petrović negde oko 1781. Kučuk-Alija je 1804. zapalio Karađorđevu kuću, pa je vožd naredne godine izgradio novu i utvrdio grad palisadama sa puškarnicama, kulama i zidovima.

Tako je Topola postala grad u kome su dolazili poslanici na pregovore, mesto gde su pravljeni planovi i žiža političkog života.

Između dva ustanka knjaz Miloš je kao svoje sedište koristio Crnuću kod Gornjeg Milanovca, a nakon Drugog srpskog ustanka, u periodu od 1818. do 1841. Kragujevac postaje prva prestonica Kneževine Srbije. Upravo je ovde osnovana prva gimnazija u zemlji, Licej, prve novine "Novine serbske"...

Knez Mihajlo Obrenović potom, 1841. prestonicu premešta u Beograd nakon što je on oslobođen od turske čizme. Oko 1900. godine Beograd je imao tek 69.100 stanovnika. Zahvaljujući evropeizaciji i ubrzanom razvoju, pred početak Prvog svetskog rata 1914. ovaj broj je narastao do čak 100.000 duša.

Međutim, državna administracija seli se 1914. u Niš, nakon što je Beograd okupiran, a potom, nakon povlačenja preko Albanije, srpska prestonica postaje Krf u periodu 1916 - 1917.

Nakon stvaranja Kraljevine SHS do danas Beograd je ostao srpska prestonica do danas.