Od osvita ljudske civilizacije, donji tok Dunava bio je dom raznim kulturama. Od Vinčanaca do današnjih dana, imao je veliki ekonomski i vojni značaj. Njegovim vodama plovili su u Jason i Argunauti, rimnjani u pohodima protiv varvarskih plemena, razne vojske srednjeg i novog veka, bezbrojni karavani koji su prenosili robu i dragocenosti od istoka do zapada.
A na mestu gde Dunav zavije kod Tekije nalazi se Trajanova tabla, jedini sačuvani spomen na velelepni most koji je nekada premošćavao obale moćne reke i put kojim su vekovima putovali vojnici i trgovci.
Foto: Wikipedia / Rapsak
Trajanov most - najduži most antičkog sveta
Za Marka Ulpijana Nerva Trajana, govorili su da je jedan od petorice dobrih careva koji su vladali u II veku nove ere. Ovo je bio jednog od retkih perioda Rimske države u kojima je vladala potpuna harmonija između vladara i Senata, obezbedivši brzi napredak imperije. Rođen na Iberijskom poluostrvu, Trajan je bio prvi rimski imperator rođen u nekoj rimskoj provinciji, kao i prvi imperator koji nije bio ni u kakvom krvnom ili bračnom srodstvu sa prethodnim vladarom. Na presto je došao usvojenjem od cara Nerve, posle duge i uspešne vojne karijere. Za vreme njegove dvodecenijske vladavine, Rimska država će doživeti svoju najveću teritorijalnu ekspanziju. Između ostalog, na Balkanskom polustrvu porazio je pleme Dačana, pripojivši provinciju Dakiju, današnju Rumuniju.
Ovo je bio povod da najpoznatijem rimskom arhitekti, Apoldoru iz Damaska naredi izgradnju puta i mosta koji je povezivao utvrđenje Pontes u blizini Kladova i tvrđavu Drobeta na levoj obali Dunava u Rumuniji.
Most je bio kolosalni građevinski poduhvat svoga vremena, a i kasnije. Građen od kamena, opeke i drveta, protezao se dužinom od 1097,5 metara sa lukovima visoko iznad vode, postavljenim na dvadeset stamenih stubova. Za osnovu stubova korišćena je neka vrsta betona u kombinaciji krupnog šljunka i cenemnta, nabijena duboko u korito reke. Izgrađen je za samo dve godine - od 103. do 105. godine nove ere, i u narednih deset vekova sloviće za najduži most ikada izgrađen.
Sudbina nije bila blagonaklona prema ovoj nesvakidašnjoj građevini. Porušen je 170 godina kasnije, po naređenju cara Aurelijana kako bi se sprečila najezda varvarskih plemena. Ipak, osnove stubova su bili vidljivi za vreme vrlo niskog vodostaja Dunava. Pored opisa u zapisima istoričara, obrisi mosta zabeleženi su na Trajanovom stubu u Rimu.
Foto: Nacionalni arhiv Austrije
Trajanova tabla kao žrtva progresa
Trajanov most bio je samo najimpozantniji deo čitave mreže puteva koji su tokom vekova građeni duž Dunava, kako bi se obezbedilo nesmetano kretanje i snabdevanje vojske na pohodima protiv varvarskih plemena koja su ugrožavala severnu granicu carstva. Kako bi označili svoje vojne i građevinske uspehe, legionari su u slavu vladajućeg cara, postavljali table duž puta.
Jedna od njih bila je i Trajanova tabla, uklesana je u stenu na putu koji išao duž desne obale Dunava prema Beogradu. Masivna kamena tabla, dužine 3,2 metra i širine 1,8 metra bila je ukrašena sa dva delfina, ružama sa šest latica i orlom raširenih krila - simbolom najveće svetske imperije.
Na tabli je uklesano:
"IMPERATOR CEZAR, BOŽANSKOG NERVE SIN, NERVA, TRAJAN AVGUST GERMANIK, VRHOVNI SVEŠTENIK, ZASTUPNIK NARODA PO ČETVRTI PUT, SAVLADAVŠI PLANINSKO I DUNAVSKO STENJE, SAGRADI OVAJ PUT"
I zaista, vojni put kroz Đerdapsku klisuru bio je svojevrsni trijumf rimske graditeljske tradicije. Dobrim delom put je bio uklesan u samu planinu, a na mestima gde se stena gotovo vertikalno spuštala do vode, pravljena je masivna drvena konstrukcija koja se pružala iznad reke u širini i do 2 metra. O kvalitetu radova govori i to da je ostao u funkciji i narednih 2000 godina, sve do šezdesetih godina XX veka kada je započeta izgradnja HE "Đerdap".
Kako bi sačuvali tablu od uništenja, odlučeno je da se izmesti 21,5 metar više u odnosu na probitnu poziciju. Za ovaj posao anagažovana je firma "Venčac" iz Aranđelovca, poznata u zemlji i svetu po vrhunskoj obradi kamena. Posle prvobitne ideje da se tabla iseče u tri dela i premesti, odlučeno je da se pristupi odvajanju čitave table i dela puta. Ovaj posao trajao je godinu i po dana, od septembra 1967. godine do maja 1969., kada je bez grešaka i incidenata stena od čak 300 tona sajlama i trakama podignuta na današnje mesto.
Danas je Trajanova tabla konzervirana i zaštićena nadstrešnicom vidljiva samo sa reke. Ostaci Trajanovog mosta, puta, drugih tabli, naselja duž Đerdapa i Ade Kale, nestali su u dubinama Dunava kao žrtva progresa.
Ipak tu nije kraj priče.
Kolos sa Dunava
Krajem XX veka na suprotnoj, levoj obali Dunava, uklesano je u planinu statua dačanskog vladara Decebala, ljutog Trajanovog neprijatelja kako bi za vek i zanavek prkosila svima koji se usude da pređu granicu. Sa svojih 40 metara visine, za dva metra je viša od trijumfalnog Trajanovog stuba na Rimskom forumu.
*Naslovna fotografija - Wikipedia / Erik Cleves Kristensen
VILA BOROVA I AGENCIJA MIROS
