Da li ste čuli za Bufalo Bila, ili Poni Boba? A znate li ko su bili Lazar Aranđelović, Bogdan Đorđević ili Rista Prendić? Zajedničko i jednim i drugim je što su bili poštonoše. I dok su u popularnoj kulturi sveprisutne romantizovane priče o Američkom Divljem zapadu i jahačima Pony Expressa, o srpskim jahačima poštonošama se malo šta zna. A upravo su oni prenosili važne i odlučujuće poruke za tok srpske istorije.
Otkud Tatari u Srbiji?
Iako nas pojam "Tatarin" asocira na daleke krajeve Rusije iz sliva moćne Volge, srpski tatari imaju malo ili nimalo veze sa njima. Sve je počelo neposredno po izbijanju Prvog srpskog ustanka, kada Karađorđe preuzima od Turaka već utemeljenu i dobro razrađenu osmansku mrežu prenošenja poruka za svoje potrebe. Provereni ljudi "Crnog Đorđa" postaju prve državne pismonoše ili kako su ih nazivali tatari. Ovo ime nisu dobili zbog svog porekla, već zbog toga što je njihova brzina i spretnost asocirala na daleki narod Krima poznat po svom jahačkom umeću. Zbog ovog umeća, u vreme pre parnih mašina i aviona, Tatari su u carskoj Rusiji angažovani za jahače pismonoše.
Ali njihova uloga nije bila tako jednostavna. Tatarin je, pre svega, bio čovek od najvećeg voždovog poverenja. Pored samog prenošenja pisama, oni su bili i diplomatski kuriri Kneževine Srbije. U tatare nisu odlazili samo spretni jahači, već i državni činovnici i diplomate, a sve u zavisnosti od važnosti poruke koju je trebalo preneti.
Ko su bili najpoznatiji srpski tatari-pismonoše?
Jedan od najpoznatijih srpskih Tatara je Bogdan Đorđević, koji je u sedlu proveo pet dana jašući od Carigrada, da bi doneo kopiju Hatišerifa iz 1830. godine, kojim je Srbija postala Kneževina. Bogdan je za tih pet dana, bez spavanja i odmora, prejahao blizu 1.000 kilometara. Za taj podvig bio je nagrađen sa 500 dukata.
Pored Bogdana, istorija je zabeležila još nekoliko tatara koji su se upisali velikim slovima u srpsku istoriju, kako zbog samog značaja vesti, tako i zbog brzine prenošenja vesti. Tako je Lazar Aranđelović doneo knezu Aleksandru Karađorđeviću "berat", sultanovu dozvolu da može da bude knez u Srbiji. Put od Stambola do Srbije Lazar je prevalio za nešto više od četiri dana.
Stojan Simić, počeo je karijeru kao tatarin i poverenik kneza Miloša Obrenovića. Da nije bio samo "obični pošonoša", govori i činjenica da je kasnije postao član Praviteljstvujuščeg sovjeta - tadašnje vlade. Bio je poznat kao promućuran i uspešan trgovac, koji je u Srbiji sredine 19. veka, uspeo sa stekne pozamašno bogatstvo. Bio je i vizionar, u neku ruku. U vreme kada se Beograd završavao negde ko Stambol kapije, današnjeg Trga republike, kupio je plac na tadašnjoj livadi Terazijama. Na njemu je sazidao jednu od prvih dvospratnica u Beogradu i Srbiji u evropskom stilu, a zbog svoje raskošnosti, ova zgradaje otkupljena za potrebe boravka porodice kneza Aleksandra Karađorđevića. Kuriozitet je da je ista zgrada bila i dvor suparničke porodice, odnosno Obrenovića.
Poslednji srpski tatarin bio je Rista Prendić. Rođen je u Aleksincu 1800. godine, a do 1837. godine bio je lični tatarin i pismonoša kneza Miloša. Bio je imućan čovek. Od 1837. do 1855. godine, u vreme kada je Aleksinac bio pogranično mesto, u njegovoj kući bio je smešten kurir engleskog konzula u Beogradu.
Rista je tatarsku službu za engleskog konzula obavljao po nalogu kneza Miloša i po insistiranju samog konzula. Za svoj poverljivi posao za engleskog konzula, Prendić je od Engleza dobijao deset dukata mesečno tokom godina. Engleski kurir živeo je u Ristinoj kući, zbog čega je ona poznata kao "Engleska kuća" ili zgrada engleske pošte. Na mestu gde se nekada nalazila kuća Riste Prendića, kasnije je izgrađena Aleksinačka gimnazija.
Rista Prendić bio je čovek koji je 1867. godine, u svojoj 67. godini, doneo sultanovo pismo knezu Mihailu Obrenoviću kojim se dozvoljavao odlazak turske vojske iz Srbije. Bio je najpoznatiji i najbrži tatarin i umro je u dubokoj starosti 1892. godine.
VILA BOROVA I AGENCIJA MIROS
