Na lokalitetu Vrelo Šarkamen kod Negotina, nalaze se ostaci, nekada velelepne rimske carske palate sagrađene krajem 3. i početkom 4. veka u vreme tetrarhije - vladavine četvorice. Palatu Šarkamen sagradio je rimski car Maksimin Daja koji je rođen u ovom kraju. Pretpostavlja se da je ovo monumentalno zdanje podigao kao svoju zaostavštinu po kojoj će ga zavičaj pamtiti za navek.
Značaj ovog zamka kao arheološkog nalazišta dodatno povećava činjenica da su, van Rima, sagrađene samo četiri carske palate.
Zaboravljena palata Šarkamen
Sve do 19. veka palata Šarkamen bila je zaboravljena od strane svih, izuzev od lokalnog stanovništva. Dobrim delom bila je zatrpana, a kamen od kog je sagrađena ljudi su, godinama, koristili za pravljenje kuća.
Do palate Šarkamen polovinom 19. veka došao je poznati austrougarski istraživač Feliks Kanic koji je ovako opisao svoj susret sa utvrđenjem:
Jak zapadni vetar rasterao je preteće oblake. A kada su naši konji stigli, pojahali smo uz Šarkamenski potok sa obalama prošaranim poznim crvenim i plavim jesenjim plodovima. Krenuli smo ka jednoj vodenici čiji nas je vlasnik uporno uveravao da u blizini ima jedna latinska tvrđava. I zaista, pola časa zapadnije na južnoj strani platoa koji se uzdiže prema istoku, našao sam jak rimski kastel koji je štitio put.
Ono što se odmah nametnulo kao neobičnost jeste pitanje otkud ovako velika rimska palata na mestu koje je, u vreme izgradnje, predstavljalo samu granicu rimske imperije, lokaciji koja je bila udaljena od trgovačkih ruta. Ko ju je sagradio i zašto?
Prva iskopavanja na ovom lokalitetu započeo je naš poznati arheolog Dragoslav Srejović 1995. godine. Od samog starta verovao je kako se radi o testemonijalnoj gradnji nekog od rimskih careva koji su rođeni na tlu današnje Srbije.
Istraživanja su ubrzo pokazala da je ova Srejovićeva pretpostavka bila tačna i da palata Šarkamen nije bila sagrađena kao vojno utvrđenje već da se radi o memorijalnom kompleksu osobe koja je rođena na tom prostoru.
Gajina palata
Sistem gradnje i oblik carske palate Šarkamen, kako je utvrđeno, istovetni su utvrđenju Romulijana kod Gamzigrada koju je podigao car Gaj Valerije Maksimijan Galerije. Arheolozi su, na osnovu ovog podatka, zaključili da su Šarkamen podigli iste carske arhitekte i majstori.
U prilog zaključku da se radi o carskom utvrđenju išlo je i otrikvanje mauzoleja u blizini palate kao i delovi skulpture koja je oslikavala imperatora na prestolu. Ova statua koja je bila oko dva metra visine, kako je zaključeno, doneta je iz Egipta na šta upućuje vrsta kamena od koga je izrađena.
Arheolog Srejović je 1996. na lokalitetu Vrelo Šarkamen pronašao i grobnicu žene koja je bila visokog roda. Na to je upućivao i nakit koji je tu pronađen - zlatno prstenje, ogrlice, pločice i zlatnici procenjeni na 1,3 miliona ondašnjih nemačkih maraka. Naime, prema, tada važećoj dozvoli cara Dioklecijana, obični građani smeli su da poseduju samo jedan zlatni prsten, a ovako vredan set nakita mogla je posedovati samo osoba bliska imepratoru.
Sve pronađeno u ovoj grobnici ukazivalo je da se radi o poslednjem počivalištu sestre imperatora Galerija i majci Maksimina Daje.
Tako je rešena misterija i utvrđeno da je upravo Daja bio rimski car koji je podigao palatu Šarkamen.
Pljačkaši grobova
Za palatu Šarkamen u negotinskom kraju se verovalo da krije nebrojene vrednosti - od nakita do zlatnika. Zbog toga se ovaj lokalitet našao na meti brojnih lovaca na blago.
Tako je jedna od 10 kula, koliko se pretpostavlja da je zdanje imalo, 1929. godine do temelja raskopana i ispražnjena. Čak 39 osoba danima je prkopavalo zidove i zemljište tražeći dukate.
Ipak, jedino što su uspeli da pronađu bili su nekakvi predmeti od olova i unište kulu visoku šest i široku 17 metara metara.
Artefakti koje su arheolozi pronašli dodatno su rasplamsali maštu pljačkaša grobova i lovaca na blago pa se palata Šarkamen u više navrata nalazila na njihovoj meti postajući žrtva destruktivnog raskopavanja.
Ovaj lokalitet još nije u potpunosti istražen niti adaptiran za posetioce iako predstavlja pravi istorijski i arheološki biser i kulturno blago Srbije koji će tek, jednoga dana, otkriti sve svoje tajne.
*Naslovna fotografija: Mapa - Wikimedia commons, poretret cara Maksimina Daje - Rijksmuseum
VILA BOROVA I AGENCIJA MIROS
