Ko su rimski carevi rođeni na teritoriji današnje Srbije (2. deo)

Najveći broj rimskih careva rodjenih na teritoriji današnje Srbije rođen je u Sirmijumu, tada jednom od najvažnijih gradova pograničnih oblasti Rimskog carstva. Pratimo li dalje tok Dunava i put Via Militaris, put koji je spajao Panoniju i Malu Aziju, nailazimo na druge važne gradove koji su bili mesto rođenja ili mesto carevanja rimskih imperatora u III i IV veku nove ere. 

Jovijan - Beograđanin, a imperator i to greškom

Iako u vreme rođena Jovijana Beograd zvanično još nije postojao, na njegovom mestu nalazio se rimski Singidunum. Tvrđava nastala u I veku nove ere, kao kastrum rimske Legije IV Flavije, bila je mesto rođenja kratkotrajnog vladara Rimskog carstva, Jovijan (Flavius Iovianus).

Rođen kao i drugi, pre i posle njega, u porodici siromašnog seljaka koji se od statusa običnog legionara uzdigao do statusa vojnog zapovednika. Godina rođenja je negde oko 330. nove ere, a očigledno je da je očeva uspešna karijera uticala na to da postane član lične pratnje Konstancija II . Uz cara je bio i prilikom njegovog nesrećne smrti u Persiji, a službu je nastavio u redovima Julijana Filozofa, koja je ista sudbina zadesila, tokom novog pohoda u Persiji.

Foto: Wikipedia / Classical Numismatic Group, Inc.

Upravo je ta smrt bila povod da nesrećni Jovanije greškom bude izabran za imperatora. Naime, posle Julijanove smrti, došlo je do sukoba između pristalica Julijana i Konstacija, što je iskoristila grupa vojnika koja je izvukla Jovijana i stavila mu carski purpurni plašt. Usledilo je klicanje novom caru, koje se prolomilo i ostatkom vojske.  Naime, mislili su da kliču "JULijanu", a klicali su "JOVijanu". Iako greškom izabran, Jovijan je postao zakoniti car Rimskog carstva.

Njegova vladavina bila je kratka, burna i ispunjena spletkama koje su predvodili pobornici i rođaci Julijana Filozofa. Trajala je samo 236 dana. Umro je 17. februara 364. u Dadastani, mestu u današnjoj Anadoliji. Uzrok nije poznat, ali se sumnja da su u pitanju bila isparenja od sveže okrećenih odaja ili uglja koji je korišćen za zagrevanja prostorija. 

Gamzigradski carevi

Galerije - Car koji je izgradio Feliks Romulijanu

Podaci o rođenju i poreklu važnih ljudi često su izgubljeni u vetrovima vremena. Takav je slučaj i sa Galerijem (Gaius Galerius Valerius Maximianus), čije je tačno mesto rođenja predmet spora. Iako se često navodi da je poreklom iz okoline Serdike (današnje Sofije), slučajno otkriće ploče sa natpisom "Felix Romuliana" na arheološkom nalazištu Gamzigrad kod Zaječara, unelo je potpuni obrt u dosadašnje shvatanje. Naime, u zapisima rimskih istoričara navodi se da je rođen i sahranjen u donjoj Dakiji u mestu Romulianum ili Romuliana, nazvanom po njegovoj majci.

I zaista, takvo mesto je danas poznato kao Gamzigrad, a tragovi poseda koje je Galerije ustanovio u čast svoje majke Romule preživeli su vekove zanemarivanja i prepuštanja zubu vremena.

Rođen je, dakle, oko 250. godine u Romulijani. Bio je jedan od četiri tetrarha, suvladara Rimskog carstva prilikom Dioklecijanove podele Rimskog carstva, kao i njegov zet uzevši ruku Dioklecijanove ćerke Valerije. Bio je vojnik u službi careva Aurelijana i Proba, a zbog pobede nad persijskim carem Narzesom, dobio je svoju trijumfalnu kapiju u Solunu. Bio je veliki progonitelj hrišćana, ali i sam je bio progonjen. Naime, uspon Konstancija Hlora i njegovog sina Konstantina Velikog, nagnali su Galerija da se povuče na svoje imanje Feliks Romulijana, gde i umire 311. godine.

Foto: Wikipedia / Alxadj - Ostaci Feliks Romulijane

Maksimin Daja - Vladar seljačkog porekla

Gaj Valerije Galerije Maksimin (Gaius Valerius Galerius Maximinus), rođen je oko 270. godine u blizini Gamzigrada. Kroz život je prolazio pod nadimkom Daja, koji je nosio još od svog detinjstva na selu. Bio je sestrić cara Galerija, te mu je put kroz vojničku karijeru bio otvoren. Kada je Galerije proglasio Licinija za avgusta, istu titulu je zahtevao i za sebe. Ovo mu je omogućilo da se 311. godine, posle smrti ujaka, proglasi za cara i dobije na upravljanje Malu Aziju. To nije bilo po volji Licinija, te će dve kratke godine njegove biti obeležene sukobima i konačnom pobedom Licinija 313. godine. Umro je u progonstvu, u Tarsu, Kilikiji u današnjoj Turskoj, avgusta iste godine.

Pored rodbinskih veza, jedina značajna stvar koju je ostavio bili su edikti protiv hrišćana.

Licinije I - Suvladar i  protivnik Konstantina Velikog

Iz Istočne Srbije je i Licinije I (Flavius Galerius Valerius Licinianus Licinius). Za razliku od Maksimina Daja, Licinije je bio prijatelj, zemljak i vršnjak cara Galerija. Posle Galerijeve ekspedicije protiv Persijanaca, uzdignut je na nivo avgusta, a kao pobednik je izašao iz skuba sa Masiminom Dajom.

Već u poznim godinama, 313. godine, ženi se polusestrom Konstantina Velikog, Flavijom Julijom Konstancijom, što je rezultiralo jačanjem porodičnih i političkih veza. Zajedno izdaju Milanski edikt, a posle konačne pobede nad Maksiminom Dajom, carstvo dele na Istočni, pod upravom Licinija, i Zapadni, pod upravom Konstantina, deo.

Već tri godine kasnije dolazi do sukoba između Konstantina i Licinija, koji je rezultirao građanskim ratom i Licinijevim porazom kod današnjeg Osijeka. Sukobi se nastavljaju sve do 324. godine, kada je konačno potučen kod Halkedona, nasuprot Vizanta. Neko vreme je živeo u zatočeništvu u Solunu, gde je pogubljen po Konstantinovoj naredbi 325. godine

Foto: Wikipedia / Jean-Pol GRANDMONT

Drevni Nais kolevka imperatora

Nekadašnji Nais, današnji Niš osnovali su Dardanci u III veku pre nove ere, da bi u pod rimsku vlast potpao u I veku pre nove ere. Kao važna raskrsnica vojnih puteva, posebnu ulogu dobija za vreme Dioklecijana, kada postaje deo provincije Dakije. Zvanično je mesto rođenja dva rimska cara, Konstantina Velikog i Konstancija III, kao i prestonica Konstantina i njegovih naslednika.

Konstantin Veliki - Car careva

Priča o Konstaninu Velikom (Flavius Valerius Aurelius Constantinus Augustus) sigurno zaslužuje poseban nastavak, ali ovde ćemo se usvrtiti na nekoliko kratkih biografskih stavki. Rođen u 272. godine u Naisu, u prvom braku Konstancija Hlora sa lepom Jelenom, bio od rođenja predodređen za velike stvari.

Njegov život je upamćen po bespoštednoj borbi za vlast, vojnim podvizima, skandalima, ali i po tome što je osnovao Drugi Rim - Konstantinopolj, kao i prvi put zaustavio progon hrišćana i postavio pravne okvire nove vere. Posle očeve smrti, krunisan je 306. godine za cara, a tokom tri decenije vladavine jakom rukom rukovodiće državom koja je bila na ivici propasti. Umro je 337. godine prilikom vojnog pohoda u Nikomediji. U hrišćanskog svetu proglašene za sveca, a Srpska pravoslavna crkva slavi njegov dan 21. maja (3. juna). Njegova carska palata Medijana, u predgrađu današnjeg Niša i dalje čeka bolje dana i temeljno istraživanje. Legende o njemu i njegovoj božanskoj moći i danas žive.

Konstancije III - Vojnik na putu do cara

Iako ime možda to sugeriše, Konstancije III (Flavius Constantius Augustus), nije bio u rodbinskim vezama sa Konstantinom velikim. Rođen je nepoznate godine, verovatno u osmoji deceniji IV veka u Nišu, a najviše vojne pozicije ostvario je pod Honorijem. Bio je neustrašivi branilac Zapadnog rimskog carstva, borio se protiv unutrašnjih uzurpatora, a svoju poziciju na putu do trona ojačao je 417. godine, kada se ženi Honorijevom polusestrom. Već 421. proglašen je za suvladara zapadnog dela carstva, ali je iznenadna smrt septembra iste godine sprečila njegovo napredovanje na Istok i rat sa Teodosijem II, koji se protivio Konstancijevom izboru.

Foto: Wikipedia / Pudelek (Marcin Szala) - Ostaci carske palate Konstantina Velikog Medijane

Rođeni na teritoriji Srbije, ali ne zna se gde

Za kraj ostavljamo dva cara koji su rođeni na teritoriji današnje Srbije, u oblastima Gornje Mezije i Dardanije, ali tačno mesto njihovog rođenja nije poznat, sem iz nekih usputnih i nepotpunih izvora.

Sever II - Kratkotrajni vladar

Iako se uzdigao na nivo cezara i jednog od suvladara Rimskog carstva, o Severu II (Flavius Valerius Severus Augustus) je ostalo zabeleženo jako malo. Smatra se da je rođen negde u Dardaniji, verovatno u Naisusu. Iako običan vojnik, uz podršku Galerija uzdigao se do titule cezara Zapadnog rimskog carstva, maja 305. godine. Kao suvladara Konstancija Hlora, vladao je od leta 306. godine od aprila 307. godine.

Njegova smrt vezuje se za bezuspešnu opsadu Rima kojim je vladao Maksimijan. Posle sloma opsade, Sever je pobegao put Ravene. Tamo je zarobljen, i potom pogubljen i pored obećanja da će mu život biti pošteđen.

Vetranion - Nesposobni zaštitnik Konstantinove ćerke

Vetranion (Flavius Vetranio Augustus), rođen je negde na teritoriji Mezije, današnje centralne Srbije, verovatno početkom IV veka. Čitavu vojnu karijeru proveo je u Meziji i Iliriji, gde je službovao kao vojni zapovednik. Posle ubistva, Konstansa I, mlađeg sina Konstantina Velikog, njegova sestra, Konstantina dodelila je carski purpur Vetranijonu, u nadi da će je zaštititi od uzurpatora, vojskovođe Magnencija.

Proglašen je za cara marta 350. godine u Sirmijumu, ali je već decembra iste godine posle susreta sa Konstancijem II odustao od državničke rabote. Ostatak života proveo je u Maloj Aziji, živeći kao običan građanin sa državnom apanažom, gde je i umro 360. godine.

Prvi deo priče:

Ko su rimski carevi rođeni na teritoriji današnje Srbije (1. deo)

*Naslovna fotografija: Gernot Keller / CC BY